Zie — është një periudhë e veçantë, kur të afërmit shprehin pikëllimin dhe nderimin për kujtimin e të ndjerit. Termi vjen nga fjala gjermane «Trauer», që do të thotë pikëllim i thellë. Në periudha dhe kultura të ndryshme, zia ka shprehur në mënyra të ndryshme — përmes veshjes, lutjeve, riteve dhe shenjave simbolike të humbjes, siç janë aksesorët e zisë. Të gjitha këto janë shprehje të jashtme të gjendjes së brendshme të personit që përjeton humbjen.
Në traditën ortodokse, të ndjerit quhet i rinovuar deri në ditën e 40-të. Ky afat është zgjedhur jo rastësisht — sepse sipas besimit, shpirti kalon përmes mundimeve. Sa zgjat zie varet nga zakonet e besimeve, por në këtë rast është pikërisht 40 ditë. Gjatë këtij periudhe ndalohet pjesëmarrja në argëtime, mbajtja e veshjeve të ndritshme dhe përdorimi i kozmetikës. Në vend të kësaj, është e zakonshme të mbajmë shall zie ose shirita, që simbolizojnë përulësinë dhe pikëllimin. Kjo periudhë është veçanërisht e rëndësishme për vetminë dhe lutjen për shpirtin e të ndjerit.
Ndryshe nga ajo që besohet shpesh, ngjyra e zezë nuk ka qenë gjithmonë simbol i krishterë i zisë. Ngjyra e bardhë në shërbimet fetare për shpirtin përfaqëson Dritën Hyjnore, dhe kjo është ngjyra që përdor kleri. Megjithatë, në jetën e përditshme, ata që janë në zi zgjedhin ngjyrat e zisë për të theksuar gjendjen e brendshme. Si të mbani shallin e zisë varet nga traditat lokale: mund ta lidhni rreth kokës ose shpatullave. E rëndësishmja është modestia, vetëpërmbajtja dhe respekti për kujtimin e të ndjerit.
Në periudha të ndryshme, kuptimet e zisë kanë ndryshuar shumë. Në Romën e Lashtë, ajo mund të zgjaste deri në dhjetë muaj, sidomos kur ndodhte vdekja e një të afërmi të rritur. Në Mesjetë, gratë fisnike kalonin javë të tëra në izolim, duke treguar pikëllimin e tyre. Greqia e Lashtë kërkonte që gra të mbajnë veshje të zeza përjetë si dija. Këto tradita u transformuan gradualisht, por kuptimi themelor — për të theksuar kujtesën për të ndjerin — ka mbetur deri në ditët e sotme.
Për zakon, zie mbahet për 40 ditë. Gjatë kësaj periudhe është e rëndësishme të lutehesh, të bësh vepra të mira, të ruash heshtjen dhe të shmangësh festat. Gjatësia e zisë në krishterim tregon nevojën për ndihmën e shpirtit të të ndjerit në udhëtimin pas vdekjes.
Për myslimanët, zia për burrin ka një rëndësi të veçantë: veza është e detyruar të mbajë zi për katër muaj e dhjetë ditë. Gjatë kësaj periudhe ajo nuk ka të drejtë të përdorë bizhuteri, të dalë në vendet publike pas mbrëmjes dhe të veshë veshje të ndritshme. Ndërkohë, burra zakonisht e mbajnë zi jo më shumë se tre ditë. Këto zakone të zisë simbolizojnë nënshtrimin ndaj vullnetit të Allahut dhe respektin për kujtimin e të ndjerit.
Tradita hebraike ndan zisë në disa faza: Onen, Shiva, Shloshim dhe periudhën e vitit. Shtatë ditët e para, ata që janë në zi qëndrojnë në shtëpi, ulur në dysheme dhe pa marrë pjesë në punët e përditshme. Shalli ose shiriti përdoren si simbol i humbjes. Gjatë vitit, në rast të vdekjes së prindërve, ruhet një ndalim i veçantë në sjellje, duke përfshirë ndalimin e blerjeve dhe argëtimit të rinj.
Në kulturën budiste, mbajtja e zisë është e nevojshme për 49 ose 100 ditë. Të afërmit veshin rroba gri, lutejnë dhe bëjnë ritet e pastrimit. E besohet që ky periudhë është e nevojshme për rinisjen e shpirtit. Kuptimi i shallit të zisë në budizëm është i ngjashëm me simbolikën e besimeve të tjera — është një shenjë respekti dhe pastrimi shpirtëror.
Sot, mbajtja e zisë është përshtatur me ritmin e jetës së përditshme. Një person mund të ketë vështirësi për të ndjekur rregullat e sakta, sidomos nëse puna ose detyrimet shoqërore kërkojnë një formë tjetër sjelljeje. Për këtë arsye, shpeshherë zëvendësimi i shiriti të zi me një aksesor të thjeshtë bëhet një kompromis. Megjithatë, gjendja e brendshme e pikëllimit nuk shprehet gjithmonë jashtë — zie mund të jetë një proces krejtësisht personal. A mund të mbaj aksesorin e zisë — është një çështje zgjedhjeje, por nëse ai ndihmon për të shprehur respekt dhe dashuri — ia vlen ta përdorni.
Kuptimi i zisë si një fenomen është i shumëfishtë: ajo nuk është vetëm një simbol i humbjes, por edhe një fazë e rëndësishme e pranimit dhe forcimit shpirtëror. Sa zgjat zie varet nga besimi, traditat dhe zgjedhja personale. Më e rëndësishmja është të ruajmë respektin për të ndjerin dhe të mos harrojmë vlerën kryesore — lutjen, kujtimet e mira dhe ruajtjen e kujtesës. Përmes këtyre veprimeve ne transmetojmë dashurinë dhe kujdesin në një botë ku fjalët nuk janë më, por ku ndoshta ende dëgjohen mendimet e mira për ata që nuk janë më me ne.
Shumë njerëz janë të interesuar të dinë në cilat raste kryhet procesi i nxjerrjes së trupit nga varri. Koncepti i eksgumimit nënkupton hapjen e zyrtë të vendit të varrosjes dhe nxjerrjen e mbetjeve për të kryer detyra juridike, mjekësore ose organizative. Ky proces kërkon respektimin e rreptë të rregullave, duke përfshirë përgatitjen e dokumenteve dhe marrjen e lejeve të nevojshme.
Lexo më shumë
Riti i varrimit në ortodoksi ka një kuptim të thellë shpirtëror. Shërbesa e përshpirtshme — është një lamtumirë me lutje për njeriun, që ka për qëllim të lehtësojë rrugën e shpirtit të tij. Megjithatë, çështja si varrosen vetëvrasësit vazhdon të ngjallë shumë diskutime. Vetëvrasja mohohet nga kisha, pasi konsiderohet si një shkelje e rëndë e vullnetit të Zotit. Të afërmit duhet të dinë se cilat veprime janë të lejueshme dhe cilat janë rreptësisht të ndaluara. Sepse një qasje e gabuar jo vetëm që nuk ndihmon shpirtin e të ndjerit, por mund të sjellë pasoja shpirtërore për të gjallët.
Lexo më shumë
Romët janë një nga popujt më të mëdhenj në botë, megjithatë nuk kanë një shtet të tyre. Emërtimi vetjak i këtij populli është “roma”, që do të thotë “njeri”. Në thelb të kodit të tyre kulturor qëndron lidhja e ngushtë me fisin, prandaj pyetja si varrosen romët është e lidhur pazgjidhshmërisht me respektin e thellë për traditat dhe kujtimin e të parëve. Familja zë vendin e parë në kulturën e romëve, dhe vdekja perceptohet si një kalim i rëndësishëm drejt një forme tjetër ekzistence. Pikërisht për këtë arsye, zakonet që lidhen me përcjelljen e të ndjerit respektohen rreptësisht.
Lexo më shumë