Sa zgjat zie: traditat, zakonet, besimet fetare

Çfarë është zie: definimi dhe kuptimi

Zie — është një periudhë e veçantë, kur të afërmit shprehin pikëllimin dhe nderimin për kujtimin e të ndjerit. Termi vjen nga fjala gjermane «Trauer», që do të thotë pikëllim i thellë. Në periudha dhe kultura të ndryshme, zia ka shprehur në mënyra të ndryshme — përmes veshjes, lutjeve, riteve dhe shenjave simbolike të humbjes, siç janë aksesorët e zisë. Të gjitha këto janë shprehje të jashtme të gjendjes së brendshme të personit që përjeton humbjen.

Zie në ortodoksizëm: si respektohet

Në traditën ortodokse, të ndjerit quhet i rinovuar deri në ditën e 40-të. Ky afat është zgjedhur jo rastësisht — sepse sipas besimit, shpirti kalon përmes mundimeve. Sa zgjat zie varet nga zakonet e besimeve, por në këtë rast është pikërisht 40 ditë. Gjatë këtij periudhe ndalohet pjesëmarrja në argëtime, mbajtja e veshjeve të ndritshme dhe përdorimi i kozmetikës. Në vend të kësaj, është e zakonshme të mbajmë shall zie ose shirita, që simbolizojnë përulësinë dhe pikëllimin. Kjo periudhë është veçanërisht e rëndësishme për vetminë dhe lutjen për shpirtin e të ndjerit.

Simbolika e veshjes dhe sjellja

Ndryshe nga ajo që besohet shpesh, ngjyra e zezë nuk ka qenë gjithmonë simbol i krishterë i zisë. Ngjyra e bardhë në shërbimet fetare për shpirtin përfaqëson Dritën Hyjnore, dhe kjo është ngjyra që përdor kleri. Megjithatë, në jetën e përditshme, ata që janë në zi zgjedhin ngjyrat e zisë për të theksuar gjendjen e brendshme. Si të mbani shallin e zisë varet nga traditat lokale: mund ta lidhni rreth kokës ose shpatullave. E rëndësishmja është modestia, vetëpërmbajtja dhe respekti për kujtimin e të ndjerit.

Traditat historike të mbajtjes së zisë

Në periudha të ndryshme, kuptimet e zisë kanë ndryshuar shumë. Në Romën e Lashtë, ajo mund të zgjaste deri në dhjetë muaj, sidomos kur ndodhte vdekja e një të afërmi të rritur. Në Mesjetë, gratë fisnike kalonin javë të tëra në izolim, duke treguar pikëllimin e tyre. Greqia e Lashtë kërkonte që gra të mbajnë veshje të zeza përjetë si dija. Këto tradita u transformuan gradualisht, por kuptimi themelor — për të theksuar kujtesën për të ndjerin — ka mbetur deri në ditët e sotme.

• Në Romën e Lashtë, zia zgjaste deri në 10 muaj;
• Në Japoni është zakon të lutehesh për shpirtin e të ndjerit për 49 ditë;
• Në Mesjetë, të vejat mund të mos e ndryshonin veshjen e zezë për gjithë jetën.

Zakone fetare të zisë

Ortodoksizmi

Për zakon, zie mbahet për 40 ditë. Gjatë kësaj periudhe është e rëndësishme të lutehesh, të bësh vepra të mira, të ruash heshtjen dhe të shmangësh festat. Gjatësia e zisë në krishterim tregon nevojën për ndihmën e shpirtit të të ndjerit në udhëtimin pas vdekjes.

Islamizmi

Për myslimanët, zia për burrin ka një rëndësi të veçantë: veza është e detyruar të mbajë zi për katër muaj e dhjetë ditë. Gjatë kësaj periudhe ajo nuk ka të drejtë të përdorë bizhuteri, të dalë në vendet publike pas mbrëmjes dhe të veshë veshje të ndritshme. Ndërkohë, burra zakonisht e mbajnë zi jo më shumë se tre ditë. Këto zakone të zisë simbolizojnë nënshtrimin ndaj vullnetit të Allahut dhe respektin për kujtimin e të ndjerit.

Judaizmi

Tradita hebraike ndan zisë në disa faza: Onen, Shiva, Shloshim dhe periudhën e vitit. Shtatë ditët e para, ata që janë në zi qëndrojnë në shtëpi, ulur në dysheme dhe pa marrë pjesë në punët e përditshme. Shalli ose shiriti përdoren si simbol i humbjes. Gjatë vitit, në rast të vdekjes së prindërve, ruhet një ndalim i veçantë në sjellje, duke përfshirë ndalimin e blerjeve dhe argëtimit të rinj.

Buddhizmi

Në kulturën budiste, mbajtja e zisë është e nevojshme për 49 ose 100 ditë. Të afërmit veshin rroba gri, lutejnë dhe bëjnë ritet e pastrimit. E besohet që ky periudhë është e nevojshme për rinisjen e shpirtit. Kuptimi i shallit të zisë në budizëm është i ngjashëm me simbolikën e besimeve të tjera — është një shenjë respekti dhe pastrimi shpirtëror.

Qëndrimi modern ndaj zisë

Sot, mbajtja e zisë është përshtatur me ritmin e jetës së përditshme. Një person mund të ketë vështirësi për të ndjekur rregullat e sakta, sidomos nëse puna ose detyrimet shoqërore kërkojnë një formë tjetër sjelljeje. Për këtë arsye, shpeshherë zëvendësimi i shiriti të zi me një aksesor të thjeshtë bëhet një kompromis. Megjithatë, gjendja e brendshme e pikëllimit nuk shprehet gjithmonë jashtë — zie mund të jetë një proces krejtësisht personal. A mund të mbaj aksesorin e zisë — është një çështje zgjedhjeje, por nëse ai ndihmon për të shprehur respekt dhe dashuri — ia vlen ta përdorni.

Përgjigje të shpeshta dhe besime të kota

• Mbyllja e pasqyrave pas vdekjes — është një besim i kotë, pa bazë fetare;
• Numri i luleve mbi varr nuk ka rëndësi kanonike;
• Pasimi i gjërave të të ndjerit mund të bëhet menjëherë, sidomos nëse shoqërohet me vepra të mira;
• Martesat nuk duhet të anullohen, edhe nëse ka zi në familje — kjo është një vendim personal.

Konkluzion

Kuptimi i zisë si një fenomen është i shumëfishtë: ajo nuk është vetëm një simbol i humbjes, por edhe një fazë e rëndësishme e pranimit dhe forcimit shpirtëror. Sa zgjat zie varet nga besimi, traditat dhe zgjedhja personale. Më e rëndësishmja është të ruajmë respektin për të ndjerin dhe të mos harrojmë vlerën kryesore — lutjen, kujtimet e mira dhe ruajtjen e kujtesës. Përmes këtyre veprimeve ne transmetojmë dashurinë dhe kujdesin në një botë ku fjalët nuk janë më, por ku ndoshta ende dëgjohen mendimet e mira për ata që nuk janë më me ne.

Lexoni gjithashtu: