Si varrosen tatarët: traditat dhe ritualet
Hyrje
Ndër popujt e ndryshëm që ndjekin Islamin, tatarët kanë tradita dhe rregulla të veçanta në lidhje me lamtumirën me të ndjerët. Varrimi tradicional tek tatarët ka një rëndësi të veçantë dhe ndjek rreptësisht kanonet fetare. Kuptimi i asaj si varrosen tatarët kërkon njohje me ritualet që bashkojnë elementë shpirtërorë, kulturorë dhe historikë.
Përgatitja për vdekjen
Në familjet tatare përgatitjet për largimin nga jeta nisin herët. Gratë përgatisin paraprakisht pëlhurë të bardhë për qefinin, si dhe peshqirë dhe sende për sadaka. Kjo përgatitje simbolizon respektin për kalimin në botën tjetër. Vlen të theksohet se qefini qepet me dorë, pa përdorimin e gërshërëve dhe nyjeve, ndërsa pëlhura shqyhet me dorë. Këto zakone respektohen dhe trashëgohen brez pas brezi.
Orët e fundit të të sëmurit
Kur një person është në shtratin e vdekjes, e kthejnë me fytyrë nga Meka. Në minutat e fundit lexohen sure nga Kurani. Nëse i sëmuri nuk është në gjendje të shqiptojë lutjen, e bëjnë këtë të afërmit. Buzët i lagin patjetër me ujë — besohet se kjo ndihmon për të mos u tunduar nga djalli që ofron ujë në këmbim të besimit. Në atë çast shpirti i të ndjerit është veçanërisht i ndjeshëm dhe të pranishmit luten për faljen e mëkateve dhe një largim të lehtë.
Rituali pas vdekjes
Menjëherë pas vdekjes mbi gjoksin e të ndjerit vendosin një send metalik — gërshërë ose gozhdë. Kjo bëhet për t’u mbrojtur nga shpirtrat e këqij. Trupi mbulohet me një pëlhurë të bardhë dhe fytyra mbulohet me një shami të përgatitur enkas. Në dhomën ku ndodhet i ndjeri nuk hahet — lejohet vetëm çaj gjatë vigjiljes së natës. Sipas traditave, nuk lejohet që i ndjeri të mbetet vetëm — pranë tij duhet të jenë përfaqësues të brezit të vjetër.
Larja e trupit
Larja e të ndjerit është pjesë e domosdoshme e ritualit. Ajo bëhet nga persona të të njëjtit seks me të ndjerin. Marrin pjesë të paktën tre persona: njëri hedh ujë mbi trupin, tjetri sjell ujin, i treti lexon lutje. Përdoret ujë i ngrohtë dhe përzierje aromatike. Kovet vendosen mbi peshqirë të veçantë. Të gjitha veprimet bëhen me përulësi dhe kujdes të madh.
Rrobat mortore
Pas larjes vjen radha e veshjes me rrobat mortore. Burrit i veshin këmishë, përparëse dhe çallmë; gruas — shami dhe fustan të gjatë. Pastaj i ndjeri mbështillet me qefin. Çdo detaj i veshjes ka një kuptim të shenjtë dhe përputhet me kanonet myslimane. Këto elemente theksojnë respektin për të ndjerin dhe të drejtën e tij për t’u paraqitur para Krijuesit i pastër dhe i tërë.
Përgatitja e varrit
Burrat hapin varrin të orientuar nga Meka. Në murin anësor krijohet një niçë, e cila forcohet me tulla. Në rastin e dheut të paqëndrueshëm ngrihet një mbulesë druri. Deri në varrim gropa nuk lihet pa mbikëqyrje. Ndonjëherë në të vendosin një send metalik. Kjo mënyrë organizimi ndihmon në mbrojtjen e trupit nga ndikimet e jashtme dhe thekson shenjtërinë e varrimit në Islam.
Procedura e varrimit
Ditën e varrimit i ndjeri nxirret me këmbët përpara mbi barelë të posaçme. Gratë nuk marrin pjesë në ceremoni — e përcjellin deri te dera dhe kthehen në shtëpi. Në varreza lexohen sure nga Kurani. I ndjeri ulet në varr mbi peshqirë. Ndonjëherë ai vendoset në niçë, siç parashikojnë traditat e lashta. Tre burra vendosin trupin, mbyllin niçën me tulla dhe mbulojnë gropën me dhe. Emocionet kontrollohen — shfaqja e tepruar e dhimbjes konsiderohet e papërshtatshme.
Traditat dhe ndalimet
Sipas zakoneve, nuk lejohet të merret ushqim, qirinj, lule apo fotografi në varreza. Pas varrimit shtëpia pastrohet me kujdes, lahen rrobat që kanë pasur kontakt me të ndjerin. Për 40 ditë shpirti mund të kthehet në shtëpi si flutur ose zog. Për ta orientuar, lihen dritat ndezur. Gjithashtu është zakon të ngatërrohen gjurmët në rrugën nga varreza dhe të mos kthehet koka pas, që të mos sillet në shtëpi ndonjë shpirt i keq.
Ritet përkujtimore
Përkujtimet zhvillohen në disa etapa: ditën e 3-të, të 7-të, të 40-të, të 52-të dhe pas një viti. Të gjitha ushqimet duhet të jenë hallall. Zakonisht shërbehet supë, mish me garniturë, makarona dhe ëmbëlsira. Para dhe pas vaktit lexohen lutje. Të pranishmëve u jepen sadaka — peshqirë, ëmbëlsira ose para. Ky akt bamirësie simbolizon mirënjohjen për ndihmën dhe mbështetjen.
Elemente të besimeve të lashta
Megjithëse kanonet myslimane janë të rrepta, në rituale kanë mbetur elemente pagane. Për shembull, mbajtja e një sendi metalik në gjoks dhe besimi për shpirtrat e këqij — jen. Besohet se ata mund të futen në shtëpi përmes shpirtit nëse ai nuk ka gjetur paqe. Mbrojtja përbëhet nga lutjet dhe ritualet e trashëguara nga paraardhësit. E gjithë kjo e bën varrimin tatar të veçantë në mesin e popujve të tjerë.
Përfundim
Për të përmbledhur, varrimi tatar nuk është vetëm një rit fetar, por një ritual kompleks që bashkon besimin, traditat dhe konceptet e lashta për botën. Respektimi i kanoneve, nderimi për të ndjerin, roli i veçantë i burrave dhe grave — të gjitha këto theksojnë unikësinë e qasjes dhe rrënjët e thella në kulturën shpirtërore. Ky qasje tregon respektin me të cilin tatarët i thonë lamtumirë të dashurve të tyre.
Lexoni gjithashtu:
