Ndër popujt e ndryshëm që ndjekin Islamin, tatarët kanë tradita dhe rregulla të veçanta në lidhje me lamtumirën me të ndjerët. Varrimi tradicional tek tatarët ka një rëndësi të veçantë dhe ndjek rreptësisht kanonet fetare. Kuptimi i asaj si varrosen tatarët kërkon njohje me ritualet që bashkojnë elementë shpirtërorë, kulturorë dhe historikë.
Në familjet tatare përgatitjet për largimin nga jeta nisin herët. Gratë përgatisin paraprakisht pëlhurë të bardhë për qefinin, si dhe peshqirë dhe sende për sadaka. Kjo përgatitje simbolizon respektin për kalimin në botën tjetër. Vlen të theksohet se qefini qepet me dorë, pa përdorimin e gërshërëve dhe nyjeve, ndërsa pëlhura shqyhet me dorë. Këto zakone respektohen dhe trashëgohen brez pas brezi.
Kur një person është në shtratin e vdekjes, e kthejnë me fytyrë nga Meka. Në minutat e fundit lexohen sure nga Kurani. Nëse i sëmuri nuk është në gjendje të shqiptojë lutjen, e bëjnë këtë të afërmit. Buzët i lagin patjetër me ujë — besohet se kjo ndihmon për të mos u tunduar nga djalli që ofron ujë në këmbim të besimit. Në atë çast shpirti i të ndjerit është veçanërisht i ndjeshëm dhe të pranishmit luten për faljen e mëkateve dhe një largim të lehtë.
Menjëherë pas vdekjes mbi gjoksin e të ndjerit vendosin një send metalik — gërshërë ose gozhdë. Kjo bëhet për t’u mbrojtur nga shpirtrat e këqij. Trupi mbulohet me një pëlhurë të bardhë dhe fytyra mbulohet me një shami të përgatitur enkas. Në dhomën ku ndodhet i ndjeri nuk hahet — lejohet vetëm çaj gjatë vigjiljes së natës. Sipas traditave, nuk lejohet që i ndjeri të mbetet vetëm — pranë tij duhet të jenë përfaqësues të brezit të vjetër.
Larja e të ndjerit është pjesë e domosdoshme e ritualit. Ajo bëhet nga persona të të njëjtit seks me të ndjerin. Marrin pjesë të paktën tre persona: njëri hedh ujë mbi trupin, tjetri sjell ujin, i treti lexon lutje. Përdoret ujë i ngrohtë dhe përzierje aromatike. Kovet vendosen mbi peshqirë të veçantë. Të gjitha veprimet bëhen me përulësi dhe kujdes të madh.
Pas larjes vjen radha e veshjes me rrobat mortore. Burrit i veshin këmishë, përparëse dhe çallmë; gruas — shami dhe fustan të gjatë. Pastaj i ndjeri mbështillet me qefin. Çdo detaj i veshjes ka një kuptim të shenjtë dhe përputhet me kanonet myslimane. Këto elemente theksojnë respektin për të ndjerin dhe të drejtën e tij për t’u paraqitur para Krijuesit i pastër dhe i tërë.
Burrat hapin varrin të orientuar nga Meka. Në murin anësor krijohet një niçë, e cila forcohet me tulla. Në rastin e dheut të paqëndrueshëm ngrihet një mbulesë druri. Deri në varrim gropa nuk lihet pa mbikëqyrje. Ndonjëherë në të vendosin një send metalik. Kjo mënyrë organizimi ndihmon në mbrojtjen e trupit nga ndikimet e jashtme dhe thekson shenjtërinë e varrimit në Islam.
Ditën e varrimit i ndjeri nxirret me këmbët përpara mbi barelë të posaçme. Gratë nuk marrin pjesë në ceremoni — e përcjellin deri te dera dhe kthehen në shtëpi. Në varreza lexohen sure nga Kurani. I ndjeri ulet në varr mbi peshqirë. Ndonjëherë ai vendoset në niçë, siç parashikojnë traditat e lashta. Tre burra vendosin trupin, mbyllin niçën me tulla dhe mbulojnë gropën me dhe. Emocionet kontrollohen — shfaqja e tepruar e dhimbjes konsiderohet e papërshtatshme.
Sipas zakoneve, nuk lejohet të merret ushqim, qirinj, lule apo fotografi në varreza. Pas varrimit shtëpia pastrohet me kujdes, lahen rrobat që kanë pasur kontakt me të ndjerin. Për 40 ditë shpirti mund të kthehet në shtëpi si flutur ose zog. Për ta orientuar, lihen dritat ndezur. Gjithashtu është zakon të ngatërrohen gjurmët në rrugën nga varreza dhe të mos kthehet koka pas, që të mos sillet në shtëpi ndonjë shpirt i keq.
Përkujtimet zhvillohen në disa etapa: ditën e 3-të, të 7-të, të 40-të, të 52-të dhe pas një viti. Të gjitha ushqimet duhet të jenë hallall. Zakonisht shërbehet supë, mish me garniturë, makarona dhe ëmbëlsira. Para dhe pas vaktit lexohen lutje. Të pranishmëve u jepen sadaka — peshqirë, ëmbëlsira ose para. Ky akt bamirësie simbolizon mirënjohjen për ndihmën dhe mbështetjen.
Megjithëse kanonet myslimane janë të rrepta, në rituale kanë mbetur elemente pagane. Për shembull, mbajtja e një sendi metalik në gjoks dhe besimi për shpirtrat e këqij — jen. Besohet se ata mund të futen në shtëpi përmes shpirtit nëse ai nuk ka gjetur paqe. Mbrojtja përbëhet nga lutjet dhe ritualet e trashëguara nga paraardhësit. E gjithë kjo e bën varrimin tatar të veçantë në mesin e popujve të tjerë.
Për të përmbledhur, varrimi tatar nuk është vetëm një rit fetar, por një ritual kompleks që bashkon besimin, traditat dhe konceptet e lashta për botën. Respektimi i kanoneve, nderimi për të ndjerin, roli i veçantë i burrave dhe grave — të gjitha këto theksojnë unikësinë e qasjes dhe rrënjët e thella në kulturën shpirtërore. Ky qasje tregon respektin me të cilin tatarët i thonë lamtumirë të dashurve të tyre.
Titulli INÇI në kryqe është një simbol i rëndësishëm fetar që haset në traditën ortodokse dhe të besimtarëve të vjetër. Ky mbishkrim, me një kontekst të thellë historik dhe teologjik, tregon për një nga frazat kryesore të shkruara në kryqin e Jezus Krishtit me urdhër të Pont Pilatit. Në këtë artikull do të shqyrtojmë me hollësi çfarë do të thotë titulli INÇI dhe pse shkakton debat mes besimtarëve.
Lexo më shumë
Shumë përballen me pyetjen, a mund të mbahen fotografi të të vdekurve me të gjallët , veçanërisht pas humbjes së një të afërmi. Ky temë prek jo vetëm përvojat personale, por edhe traditat, besimet, si dhe gjendjen psikologjike dhe emocionale. Disa janë të bindur se fotografitë e të vdekurve mbajnë kujtime dhe ngrohtësi, të tjerë — që këto foto mund të ndikojnë në energjinë e shtëpisë. A mund të mbahen fotografi të të vdekurve nga pikëpamja etike, shpirtërore dhe psikologjike? Le të shqyrtojmë më hollësisht.
Lexo më shumë
Çështja se si duhet vepruar në ditëlindjen e një personi të dashur që ka ndërruar jetë shpesh shkakton hutim. Kisha Ortodokse nuk e konsideron këtë ditë si një datë të veçantë fetare, megjithatë nuk ndalon përkujtimin e të ndjerit. Për shumë të afërm kjo është një datë domethënëse, e lidhur me kujtime të gjalla për njeriun. Edhe pse dita e lindjes së të ndjerit nuk ka një emërtim zyrtar kishtar, lejohen lutje, vizita në kishë dhe varreza, gjë që ndihmon të afërmit të ruajnë lidhjen shpirtërore me të ndjerin.
Lexo më shumë
